Het beleid  van de huidige regering inzake asiel en migratie verschilt weinig van het beleid van de vorige. De regering onderschrijft de wil tot multilaterale samenwerking zoals geponeerd door het VN Globaal Migratiepact van 2018  (officieel het VN Global Compact for Safe, Orderly and Regular Migration), reden waarom de N-VA uit de vorige regering stapte, wat uiteindelijk na de verkiezingen van 2019 en oeverloos onderhandelen leidde tot de huidige ‘Vivaldi’ regering.

De regering legt de nadruk op een correct asiel- en migratiebeleid met als sluitstuk een efficiënte terugkeerregeling voor wie hier geen verblijfsrechten kan krijgen: “vrijwillige terugkeer als het kan, gedwongen terugkeer als het moet“ zo heet dat, voor dat laatste eventueel na opsluiting in een gesloten centrum. Tijdens de sleuteloverdracht van het kabinet herhaalde De Block, uittredend minister, terugblikkend op haar beleid, nog eens de mantra “ Streng maar rechtvaardig! “. Dit werd door de nieuwe staatssecretaris Sammy Mahdi volmondig beaamd. Hier knelt het schoentje! Zijn de door ons gehanteerde verblijfsrechten wel rechtvaardig? Ze zijn vastgelegd in wetten. Zijn die wetten wel rechtvaardig?

De uitbreiding van de gesloten centra zoals onder de vorige regering door Theo Francken beslist, gaat voort. Het verbod tot opsluiting van kinderen zonder papieren blijft behouden. De werking van de asiel- en migratie-instanties, in het bijzonder van de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) en van de gesloten centra, zal door een afzonderlijke dienst doorgelicht worden.                             

Wat de opvang betreft zal er meer aandacht zijn voor kleinschalige initiatieven. In samenwerking met de lokale besturen en sociale organisaties zal meer aandacht gaan naar begeleiding van de personen zonder wettig verblijf naar een duurzame oplossing van hun situatie.

De regering pleit voor opvang van de vluchtelingen in de regio van herkomst, maar zegt niet hoe dat te realiseren. Ze onderschrijft dus de politiek om hen buiten de grenzen van Europa te houden. Grensbewaking van ‘ Fort Europa ‘ is belangrijker dan bescherming bieden aan mensen in nood. Staatssecretaris Sammy Madhi volgt het standpunt van zijn partij: dat er minder migratie moet zijn en dat we moeten inzien dat we migratie maar mondjesmaat  aankunnen.

Op 23 september 2020 stelde de EU-commissaris voor Migratie Ylva Johansson het nieuw EU-asiel- en migratiepact voor. Net zoals in het VN Globaal Migratiepact van 2018 wordt de nadruk gelegd op de mensenrechten en multilaterale samenwerking.

De EU wil een gemeenschappelijk asielbeleid met een gelijkvormige versnelde asielprocedure in de afzonderlijke landen, het snel terugsturen van migranten die niet als vluchteling kunnen erkend worden en een eerlijke verdeling van de lasten. Hierbij liggen de 3 Visegradlanden (Polen, Hongarije en Slowakije) dwars, zij willen eigenlijk helemaal geen vluchtelingen opnemen! Johansson wil geen migrantenkampen buiten de grenzen van de Europese Unie oprichten waar vluchtelingen dan hun asielaanvraag zouden moeten doen alvorens Europa binnen te mogen. Dit zou in feite neerkomen op het sluiten van de grenzen. Zij vindt terecht dat asiel aanvragen op het grondgebied van de EU  een fundamenteel recht is.  België moet aansluiten bij de “coalitie van de willing” (het aantal lidstaten van de EU dat pleit voor meer solidariteit en respect voor de mensenrechten) en het EU-pact voor migratie ondertekenen.

Positief is dat zoek- en reddingsacties op de Middellandse Zee niet meer tegengewerkt mogen worden maar gesteund moeten worden en dat ontscheping van de geredden in Europese havens niet mag belemmerd worden. Criminalisering van humanitaire acties is ontoelaatbaar, net zoals pushbacks aan de buitengrenzen.

In de vorige regering wilde De Block asielzoekers die al in een andere EU-staat geregistreerd waren (de Dublin gevallen) opsluiten in gesloten centra in afwachting dat ze naar dit land zouden teruggestuurd worden. De huidige staatssecretaris moet deze maatregel alvast ongedaan maken! Trouwens de Dublin-verordening moet hervormd worden. Die stelt namelijk dat het land waar de vluchteling bij zijn binnenkomst in Europa geregistreerd wordt, verder verantwoordelijk is voor de afhandeling van zijn erkenning als vluchteling. Hierdoor worden  de frontlijnstaten, vnl. Italië, Griekenland en Malta, onevenredig zwaar belast en ontstaan overvolle opvangkampen zoals in Moria.

Moria heeft ons met de neus op de feiten geduwd en heeft schoorvoetend wat in gang gezet. België heeft na de brand 150 asielzoekers van Griekenland overgenomen (technische term daarvoor is relocatie). Daarenboven zijn 18 niet-begeleide minderjarigen in ons land hervestigd, maar dit getal was reeds nog voor de brand afgesproken. ECRE, de koepelorganisatie van de Europese vluchtelingen ngo’s zegt dat de gezamenlijke EU-lidstaten zonder enige twijfel in staat zijn de meer dan 12.000  in Lesbos dakloos geworden mensen onmiddellijk op te vangen.

Ter verduidelijking van enkele begrippen:

• Relocatie: dit is een intern Europees gebeuren. Uit vluchtelingenkampen binnen de Europese grenzen – vnl. Italië (o.a. Lampedusa), Griekenland (o.a. Lesbos) en Malta - worden personen op een veilige manier verspreid over de verschillende EU-lidstaten. Relocatie gebeurde vooral van uit de Hotspots.                                                              
• Hotspots: dit zijn de door de EU in haar eigen frontstaten opgerichte opvangcentra waar vluchtelingen gescreend worden over de ernst van hun asielaanvraag en de mogelijkheid van erkenningsgraad als vluchteling.  Asielzoekers met een grote kans op erkenning zouden dan op een veilige manier verspreid worden over de overige EU-lidstaten. Vluchtelingen met een erkenningsgraad lager dan 75% werden uitgesloten voor relocatie en bleven dan uitzichtloos zitten in overvolle kampen zoals Moria.
• Hervestiging (Resettlement): hier gaat het over vluchtelingen, vooral kwetsbare personen (zoals ouderlingen, zieken, alleenstaande moeders met kinderen e.a.) die zich in kampen buiten Europa bevinden. Een Europees land kiest ze daar ter plaatse uit op voorstel van het UNHCR (Hoog Commissariaat voor de Vluchtelingen van de UN), ngo’s of op eigen initiatief, brengt ze zelf op een veilige manier over en geeft ze verblijfsrecht van onbepaalde duur. Op die manier worden mensensmokkelaars buiten spel gezet en onveilige routes vermeden.

In 2015 sloot de EU een akkoord met Turkije: Turkije kreeg financiële steun van Europa als het vluchtelingen die naar de Griekse eilanden wilden oversteken, zou tegenhouden en daarenboven afgewezen asielzoekers van die Griekse eilanden zou terugnemen.  De EU zou dan Syrische vluchtelingen uit Turkije hervestigen à rato van 1 Syrische vluchteling voor elke naar Turkije teruggestuurde vluchteling. Er bevonden en bevinden zich nog meer dan 3,5 miljoen vluchtelingen, grotendeels Syriërs, in Turkije. Het akkoord liep af eind 2019. Uiteindelijk hebben 18 EU-lidstaten samen ongeveer 25.000 Syrische vluchtelingen uit Turkije hervestigd. Door het akkoord nam België 1592 personen op: 570 door hervestiging, maar ook 1022 door o.a. humanitaire visa, gezinshereniging, studenten visa e.a.

Er is meer dan Turkije. De EU heeft ook een eigen hervestigingsprogramma dat wil tegemoetkomen aan de wereldwijde vluchtelingencrisis. Via dit programma werden tot op heden 25.000 mensen hervestigd, vnl. uit Afrika. Beschamend weinig als men weet dat in Afrika naar schatting meer dan 600.000 mensen daar nood aan hebben.

De hervestiging van vluchtelingen in ons land is twee jaar geleden gestopt door Theo Francken omdat hij beweerde dat het opvangnetwerk vol zat (!). Zijn opvolgster verantwoordelijk voor Asiel en Migratie Maggy De Block heeft dat gehandhaafd. Benieuwd of de nieuwe bevoegde staatssecretaris Sammy Madhi daar iets aan verandert. De coronapandemie werpt nu ook roet in het eten. Tegenstanders van relocatie en hervestiging gebruiken als bijkomend argument om de grenzen voor nieuwkomers te sluiten dat Covid-19 een potentieel gevaar zou zijn voor de volksgezondheid.

Feit is dat Europa (en België) veel te weinig doet. Van cynisme gesproken: ‘Fort Europa’ wil ter bescherming van de Europese waarden (sic!) zo weinig mogelijk vluchtelingen en migranten opnemen en er zo veel mogelijk uitwijzen. Gevolg zijn de overvolle kampen - zoals Moria - binnen en buiten de Europese grenzen waar die mensen gestrand zijn en in inhumane omstandigheden trachten te overleven. Europa (en België) moet dringend nu met de winter voor de deur het geweer van schouder veranderen.

Werk aan de winkel Sammy! Niet “Streng maar Rechtvaardig“, want dan hoeven we maar de wet te volgen, wel “ met Mededogen en als leidraad Gerechtigheid“, dan is ons geweten het te volgen kompas.

Piet Willems