Recent vierden we 25 jaar VLOS. Wie er bij was kan het beamen: het was een prachtige feestweek, dankzij de inzet van vele vrijwilligers. Maar sommige vrijwilligers werden gemist, onder hen ook dokter Piet Willems, VLOS’ ‘founding father’, samen met Jozef.

Ik zocht Piet en zijn echtgenote Veerle op in hun nieuw appartement, waar ze sinds enkele weken verblijven. Het is nog wennen: het grote huis waar drie kinderen opgroeiden, waar negen kleinkinderen vrolijk rond trippelden, waar lief en leed werden gedeeld, is niet vergeten. Daarom rijden Dr. Piet en ik er naartoe, om enkele spullen, maar vooral herinneringen op te halen.

Piet lacht wanneer hij zijn sleutelbos bovenhaalt: “Hier hangen nog sleutels van VLOS aan”. We stappen binnen in een huis vol souvenirs en vol boeken. “Allemaal non-fictie”, zegt hij. En enkele boeken die iedereen zou moeten lezen, te beginnen met de Bijbel. Die heeft hij minstens vier keer gelezen. Eerst de Bijbel en dan de Koran, vervolgens de geschiedenis van de Kruistochten, de Holocaust… Die inzichten hebben we vandaag nodig om te begrijpen wat in het Midden-Oosten gebeurt, maar ook in het Verre Oosten, en in Zuid-Amerika. Geen continent is Piet onbekend. Samen met zijn echtgenote bezocht hij heel wat landen. Het heeft zijn blik op de wereld verruimd.

Chirurg en spoedarts Dr. Piet Willems staat stil bij zijn ervaring bij ‘Artsen Zonder Grenzen’: hij ging met deze organisatie naar Srebrenica, naar Benin in Centraal Afrika, naar de Democratisch Republiek Congo. “Ik maakte er de machtsoverdracht van Mobutu naar Kabila mee”, zegt hij. “In één reispas staan, met twee weken verschil, twee namen voor de voormalige Belgische kolonie: ‘Zaïre’ en ‘Democratische Republiek Congo’.”

En VLOS, hoe is dat gekomen? Piet vertelt honderduit over zijn engagement in de Terekenparochie, over de beginjaren van VLOS: het was vooral sleuren met meubels, mensen niet alleen medisch maar ook psychisch begeleiden aangezien het merendeel van de vluchtelingen leed onder het posttraumatisch stresssyndroom. Het was leren hoe de procedure ‘medische regularisatie’ (9 ter) in elkaar zat, en ze zoveel mogelijk toepassen, helaas niet altijd met een positief resultaat. Het was gevangenissen en gesloten centra bezoeken, zich verdiepen in de Roma-cultuur, later in de cultuur en geschiedenis van Afghanistan, het land vanwaar vele vluchtelingen naar VLOS kwamen. Het was minstens drie-en-een-halve dag in de week naar mensen luisteren, het was op de barricaden staan en op tafel kloppen: het VLOS-centrum was toen nog eigendom van ‘parochiale werken’, en dat er soms 18 mensen op de zolder sliepen, zinde de bisschop niet. Maar er werd een oplossing gevonden: VLOS kocht het huidige VLOS-huis in de Kasteelstraat van de parochie. Met hulp, weliswaar, van mensen die er echt in geloofden.

Dat is wat Dr. Piet ons graag wil meegeven: ‘Durf utopisch denken’.

Het standpunt van VLOS moet appelleren aan het geweten van de mensen, m.a.w. een geweten schoppen aan de beleidsmakers die zich verschuilen achter ‘Dura Lex sed Lex’ (De wet is hard, maar het is de wet). Steeds rekening houden met en in de marge wat sleutelen aan bestaande regels helpt de Mensen zonder Papieren niet vooruit. Er is een revolutie in de geesten nodig!

Het oude paradigma: ‘de vreemdeling moet zich onderwerpen ook aan inhumane regels van de Maatschappij’, moet plaats ruimen voor een nieuw paradigma: ‘de Maatschappij mag geen inhumane regels hanteren voor de vreemdeling in haar midden’!

Dr. Piet verdedigt met vuur dit standpunt dat hij eerder ook neerschreef. Het lijkt naïef en utopisch omdat het in onze huidige wetgeving geen kans maakt. Toch heeft een utopisch standpunt zin als richtsnoer voor ons oordelen en handelen.

Ook al lijkt maatschappelijk alles tegen ons te zijn, we blijven radicaal doen wat we als Christen moeten doen. Omdat dat, vanuit een principieel evangelische houding, het enige juiste is. “Want toen ik honger had, hebben jullie Mij te eten gegeven. Toen ik dorst had, hebben jullie Mij te drinken gegeven. Toen ik een vreemdeling was, hebben jullie Mij in huis genomen” (Matteüs 25:35).

In één van de laatste opinieteksten die Piet schreef, stelt hij dat rationele, noch emotionele gronden de zogenoemde ‘vluchtelingencrisis’ zullen oplossen. Vele vluchtelingen blijven komen naar ons land, door de ongelijke en onrechtvaardige verdeling van goederen en rijkdom van de wereld, door oorlog, door gevolgen van de klimaatcrisis, door de neoliberale politiek van de eerste wereld. Tussen de weg om de vluchtelingencrisis op te lossen met rationele beslissingen en die met grotendeels door medelijden genomen beslissingen is er een derde weg, die weg is het volgen van ons geweten. Het geweten volgt overwegingen die de rede niet begrijpt. Het geweten maakt ons duidelijk wat gerechtigheid is. Het geweten is als een kompas dat de te volgen richting aanwijst.                 

Dank je wel, Dr. Piet, om ons het Noorden te tonen. Laten we het nooit verliezen.    

Els Schelfhout

Bestuurslid VLOS