Piet Willems, 8 december 2021

Op 23 september 2020 stelde de Eurocommissaris voor Migratie Ylva Johansson het nieuw EU-asiel- en migratiepact voor. Doel van het pact is het creëren van een betrouwbaar en humaan systeem voor het beheersen van migratie in al haar vormen. Daartoe doet de Europese Commissie voorstellen die moeten leiden tot efficiëntere procedures zodat asielzoekers en irreguliere migranten sneller duidelijkheid krijgen en de instroom beheersbaar wordt. Dat zal de EU helpen om asiel en migratie in juiste banen te leiden. Solidariteit tussen en verantwoordelijkheid van de verschillende lidstaten zijn sleutelbegrippen. Die solidariteit zal niet enkel in opvangquota uitgedrukt worden maar ook in centen, materieel en personeel.

De EU wil een gemeenschappelijk asielbeleid met een gelijkvormige versnelde asielprocedure in de afzonderlijke landen en het snel terugsturen  van migranten die niet als vluchteling kunnen erkend worden. Johansson wil geen opvangkampen buiten de grenzen van de EU oprichten waar vluchtelingen dan hun asielaanvraag zouden moeten doen alvorens Europa binnen te mogen. Zij vindt terecht dat het aanvragen van asiel op het grondgebied van de EU een fundamenteel recht is. Pushbacks aan de buitengrenzen zijn ontoelaatbaar. Reddingsacties op zee mogen niet tegengewerkt worden en aanmeren in de Europese havens mag niet belemmerd worden. In de EU moeten ‘controlecentra’ komen waar migranten die op zee gered zijn naartoe gebracht worden; daar kan nagegaan worden of ze recht hebben op internationale bescherming.

Ondertussen heeft de Commissie hierover reeds veel vergaderingen belegd, onder meer over actieplannen voor de landen van herkomst, en op 21 oktober 2021 besprak de Europese Raad (dat zijn de regeringsleiders van de 27 EU-lidstaten) de implementatie van de conclusies van de laatste bijeenkomst van de Commissie.

Op het terrein is er nog niet veel veranderd. Pushbacks gebeuren nog steeds  (o.a op de Griekse eilanden en aan de Poolse grens met Wit-Rusland) en toegang tot een Europese haven wordt reddingsschepen vaak niet toegestaan!

Europa doet te weinig. ‘Fort Europa’ wil ter bescherming van de Europese waarden (welke?) zo weinig mogelijk vluchtelingen en migranten opnemen en er zo veel mogelijk uitwijzen! Gevolg zijn overvolle kampen, zowel binnen als buiten de Europese grenzen, waar die mensen gestrand zijn en in inhumane omstandigheden trachten te overleven. Met de winter voor de deur is elk uitstel van actie misdadig!

De Wit-Russische president Loekasjenko liet vanuit het Midden-Oosten duizenden migranten naar Minsk vliegen, waarna al die mensen - mannen, vrouwen en kinderen - aan de Poolse grens gedropt werden. Die willen, zoals dat door hem beloofd was, vanuit Wit-Rusland de EU-grens oversteken. Dat plan was een reactie van Loekasjenko op de Europese sancties tegen zijn regime. Die sancties waren de reactie op zijn dictatoriaal optreden, vervalsing van verkiezingen en schending van mensenrechten, meer bepaald de kaping van een Ryanair-vliegtuig, dat hij dwong in Minsk te landen, en de arrestatie daarin op 23 mei 2021 van journalist Protasevitsj die asiel had gekregen in Polen. De zwakke plek van de EU kennend – de schrik voor een grote instroom van asielzoekers – gebruikt Loekasjenko die migranten als wapen om druk te zetten op Brussel om geen extra sancties tegen hem te nemen.                                                     

Enerzijds houdt Polen de grens gesloten zodat de migranten daar in kou en wind geblokkeerd zitten zonder voeding, beschutting en medische hulp. Anderzijds verplicht Wit-Rusland de vluchtelingen om de oversteek wel te maken. De laatste weken liepen de spanningen dan ook hoog op in deze onhoudbare situatie. Dit perverse machtsspel kostte al meer dan tien mensen het leven. Daardoor besloten sommigen terug te keren: vanuit Minsk stegen reeds een paar vliegtuigen op richting Irak. Polen keurde half oktober reeds een wet goed die toelaat migranten terug te sturen zonder hen te registreren, hetgeen een legalisering is van pushbacks! Het Poolse parlement heeft reeds 350 miljoen euro uitgetrokken voor de bouw van een muur op de EU-grens. De EU komt niet tussen in de kosten daarvan. In de hoop dat Polen wat meegaander zal zijn in de nog steeds niet afgehandelde onderhandelingen over het reeds een jaar geleden voorgestelde migratiepact, is de Commissie wat toegeeflijker wat betreft het toepassen van de asielregels aan de grens met Wit-Rusland.               

We hebben de morele plicht mensen in nood te helpen. De mensen die door Loekasjenko voor de Poolse grens gebracht zijn, zijn in nood. Wij zijn niet verantwoordelijk voor hun situatie, maar worden dat wel als we hen tegenhouden. Hen binnen laten is geen toegeven aan chantage, het is nemen van verantwoordelijkheid!

Op de Griekse eilanden Samos en Lesbos worden al meer dan vijf jaar - en nog steeds - vluchtelingen in onmenselijke omstandigheden vastgehouden in kampen, met als gevolg een verslechtering van de lichamelijke en psychische gezondheid van duizenden mannen, vrouwen en kinderen. Ondanks beloftes van de EU voor een menselijker beleid, wordt nu geïnvesteerd in nog restrictievere kampen! Het zijn de zogeheten ‘reception and identification centres’, dat zijn in feite detentiecentra, omgeven door een dubbel militair hek. De kosten worden betaald door de EU.

Meer dan een half miljoen migranten, vluchtelingen en asielzoekers worden nog steeds willekeurig in Libië vastgehouden in detentiecentra. De omstandigheden daarin zijn onmenselijk: sexueel geweld, marteling, dwangarbeid en afpersing. De Libische kustwacht onderschept op de Middellandse Zee met geweld bootvluchtelingen en brengt hen terug naar de hel die deze detentiecentra zijn. De EU legt hen geen strobreed in de weg, integendeel!

Het beeld van de verdronken en op de kust aangespoelde kleuter Aylan staat op ons netvlies gebrand! Nog steeds verdrinken mannen, vrouwen en kinderen op zee bij hun poging Europa te bereiken. De Egeïsche zee (Turkije > Griekenland), de Middellandse Zee (Libië, Tunesië en Marokko > Italië, Malta en Spanje), de Atlantische Oceaan (Marokko > Canarische eilanden, en het laatste half jaar het Kanaal (Frankrijk > Engeland) zijn voor velen een zeemansgraf geworden. Het aantal illegale oversteken over het Kanaal blijft toenemen: dit jaar reeds ongeveer 14.000! Londen vindt dat Parijs te weinig doet en dreigt met pushbacks! Of ze dat zullen doen is maar de vraag. Engeland is voor veel vluchtelingen het beloofde land omdat men daar geen identiteitskaart nodig heeft, er dus weinig controle is en het gemakkelijk is om aan werk te geraken. Daarenboven spreken veel vluchtelingen een klein mondje Engels.                                                                                                                           

Frontex (EU-agentschap voor de beveiliging van de buitengrenzen van Europa) spoort in de strijd tegen de smokkelbendes, die de migranten over de levensgevaarlijke Kanaalroute sturen, met een vliegtuig vaak overladen overstekende bootjes op.

Waarom nemen vluchtelingen het grote risico te verdrinken? Het is de uitzichtloosheid in hun land van herkomst en het feit dat er praktisch geen veilige en legale wegen zijn om Europa te bereiken, die hen beweegt om in een schamel bootje te stappen en hun leven en dat van hun kinderen te wagen. Zoals de Somalisch-Engelse dichteres Warsan Shire schrijft:  “No one puts their children in a boat unless the water is safer than the land! ‘

Aan de grens van Polen met Wit-Rusland en op de Middellandse Zee vallen mensenoffers. De EU is ook daarvoor medeverantwoordelijk.

De EU brengt bescheiden mensenoffers om het eigen voortbestaan niet al te zeer in gevaar te brengen. Dat is de waarheid van de ‘migratiecrisis’, schrijft Arnon Grunberg.
Na zijn bezoek aan het vluchtelingenkamp op Lesbos riep Paus Franciscus op een einde te maken aan het leed van de migranten. Hij noemde het ‘nationalistisch egoïsme’ in Europa  ‘de schipbreuk van onze beschaving’.

Conclusie: Bij het herlezen van dit verhaal wordt het mij duidelijk dat dit eigenlijk een pleidooi is voor ‘open grenzen ‘. Het weze dan maar zo. 

Op de vraag “Het EU-migratiepact een lege doos?” moet het antwoord voorlopig JA zijn. Moge volgend jaar die lege doos wat gevuld worden, dat is mijn (utopische?) wens voor 2022 !

Gelukkig Nieuwjaar !